Zaandam, 29 oktober – Vereniging Zaans Erfgoed en vereniging Historisch Zaandam maken zich grote zorgen over de toekomst van de monumentale molen en het bijzondere landschap in het Westzijderveld. Molen ’de Held Jozua’ staat al bijna 300 jaar in het Zaanse landschap te draaien en is hét herkenningspunt van de Zaanse wijk Westerwatering. Toch is het voorbestaan in gevaar en luiden de verenigingen de noodklok.
In 2017 werd in een onderzoeksrapport door gemeente Zaanstad het advies gegeven de omgeving van de molen te beschermen. Dat is de ‘groene eilandstrook’, de bomensloot, de houtloodsen en de werkschuur (een ensemble). Een molen behouden door gebruik is een belangrijk speerpunt van het nationale erfgoedbeleid. Zo kan op het molen terrein worden onderhouden en ondernemen tegelijk. Niet als museumstuk maar als historische machine en fabriek. Nu blijkt dat het omgevingsplan (waarin vastligt wat er in de omgeving van de molen wel of niet mag) ernstig tekortschiet. Het huidige omgevingsplan beschermt het omliggende landschap en houtloodsen niet en dit gaat ten koste van het belangrijke monumentale erfgoed.
De houtloodsen
Het meest directe probleem is de toekomst van de houtloodsen. Waar de molen is aangewezen als monument, zijn de houtloodsen (waar nu een Aziatisch restaurant in is gevestigd) niet beschermd als monument. Dit heeft als gevolg dat de molen zelf beschermd is, maar de bijbehorende historische houtschuren door een (toekomstige) eigenaar zomaar veranderd kunnen worden. Waar je nu nog welkom bent onder een historisch dak met uitzicht op de molen kan in de toekomst een appartement of hotel toegang blokkeren en de molen afsluiten. De schuren tonen de gaafheid van het enesmble, wanneer de historische bebouwing wordt aangepast of verdwijnt blijft de molen berooid achter. De molen verdient een complementerende invulling van de houtloodsen, een plek voor lokale geschiedenis, ontmoeting en/of opslag voor een driehonderd jaar oude fabriek.
De omgeving
De grond rondom de molen is onvoldoende beschermd, wat een steeds groter beperkend effect heeft op de molen. De molen moet in staat blijven om genoeg wind te vangen om te draaien, er moet voldoende ruimte zijn om materialen aan te voeren en onderhoud te kunnen plegen. De perfect bewaarde bomensloot is niet beschermd, de buurtboerderij (Veldmuis) is in haar voortbestaan bedreigd. Langzaam maar beetje wordt het terrein opgeknipt en verkocht. Het huidige omgevingsplan maakt dat inmiddels twee woningen in het groenstrookje staan nabij de molen.
“we willen kosten wat het kost het aangezicht van het volledige erfgoed beschermen. Fouten maken mag, maar we roepen de gemeente op om deze fout met spoed te herstellen en zo de Held Jozua en de omgeving van de molen voor nu en de toekomst te beschermen”
– Peter Tange (voorzitter)
Bezoek
Een molen in het groen wordt dan een ornament tussen het beton. Een niet denkbeeldige ontwikkeling. De versteende parkeerplekken bij de molen zijn verkocht aan bewoners van appartementen aan de overkant. Een wandelbrug doorbreekt het zicht en brengt de overburen bij hun auto’s. Parkeren voor de bewoners naast de molen? Dat moet sinds kort door rakelings langs de molen te rijden. Nu al leidt dit tot onnodige risico’s op beschadiging van het erfgoed. En als bezoekers dan toch voor de molen of de houtloodsen komen dan kunnen ze niet langer bij de molen parkeren omdat er geen (openbare) parkeerplaatsen meer zijn. Ondernemen wordt dus (bijna) onmogelijk gemaakt.
Oproep
De Vereniging Zaans Erfgoed roept de gemeente Zaanstad op om met spoed deze vergissing te corrigeren en het omgevingsplan aan te passen. Hiervoor is op maandag 28 oktober een brief aan het college van B&W gestuurd. Ten eerste moeten de houtloodsen beschermd worden als gemeentelijk monument, ten tweede moet er een toekomst bestendig plan voor dit erfgoed komen dat als ‘ensemble’ moet blijven voortbestaan. Alleen dan blijft het een groen historische buffer voor de buurt en verwordt het niet tot een parkeerplaats voor nieuwbouw.
